کولتوری خواردنی شیر و میزی وشتر لە ئیسلامدا

کولتوری خواردنی شیر و میزی وشتر لە ئیسلامدا

خواردنی شیر و میزی حوشتر ڕەگ و ڕیشەی مێژوویی لە کولتوری عەرەبیدا هەیە و لە دەقە ئیسلامییەکان و بەتایبەتی فەرموودەکاندا باسکراوە. لە کاتێکدا شیری وشتر لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا بە شێوەیەکی بەرفراوان بەکاردەهێنرێت، بەڵام پراکتیزەکردنی خواردنەوەی میزی وشتر مشتومڕی لەسەرە. ئەم بابەتە بەدواداچوون بۆ دیدگا ئایینی و کولتووری و زانستییەکان دەکات لەسەر ئەم پراکتیزەیە، لەوانەش باسکردنی لە ئەدەبیاتی فەرموودە و سوود و مەترسییە تەندروستییەکانی کە بانگەشەی بۆ دەکرێت.

کۆنتێکستی مێژوویی و کولتووری

پێش سەرهەڵدانی ئیسلام و لە سەردەمی سەرهەڵدانی ئیسلام، وشتر بۆ مانەوەی پێکهاتە عەرەبییەکان پێویست بوو. گواستنەوە و خواردن و خواردنەوەیان دابین دەکرد. شیری وشتر خۆراکێکی سەرەکی هۆزەکانی بەدەوی بووە و هەندێک لە سیستەمی پزیشکی نەریتی عەرەبی بانگەشەیان بۆ بەکارهێنانی میزی وشتر کردووە بۆ نەخۆشییە جیاوازەکان. پەیوەندی نێوان بەرهەمەکانی وشتر و سوودە تەندروستییەکان لە ژێر کاریگەری ژینگەی سەختی بیابانەکاندا بوو، کە چارەسەرە بەدیلەکان سنووردار بوون.

ئاماژەی ئیسلامی بۆ شیر و میزی وشتر

دەقە ئیسلامییەکان ئاماژە بە خواردنی شیری حوشتر و میزیان تێدایە. دیارترین فەرموودە لەسەر ئەم بابەتە لە سەحیحی بوخاری و صحیح موسلیمدا دەدۆزرێتەوە کە دوو لە ڕەسەنترین کۆکراوەی فەرموودە لە ئیسلامی سوننەدا.

فەرموودەی باسی میزی حوشتر

یەکێک لەو گێڕانەوەی کە زۆرترین جار ئاماژەی پێکراوە ئەوەیە:

ئەنەس بن مالیک گێڕاوەتەوە:

دەشڵێت: "هەندێک کەس لە هۆزی عوکل هاتنە مەدینە و کەشوهەواکەیان بۆیان نەگونجاوە و نەخۆشکەوتون، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمانی پێکردن بچنە لای وشرەکانی و  وەک چارەسەرێک شیر و میزەکەیان بخۆنەوە. ئەوانیش هەروایان کرد، دوای چاکبوونەوەش شوانەکەیان کوشت و حوشترەکانیان دزی. پاشان پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمانی دا دەست و قاچیان ببڕدرێت و چاویان دەربهێنرێت". چەقۆیان لێدرا و بەجێهێڵران تا لە بەر خۆری بیابان بمرن."

(صحیح البوخاری 233، صحیح موسلیم 1671)

عن أنس بن مالك رضي الله عنه: "أن ناساً من عكل أو عرينة قدموا المدينة فاجتووا المدينة، فأمرهم النبي صلى الله عليه وسلم بلقاح، وأن يشربوا من أبوالها وألبانها، فانطلقوا، فلما صحوا قتلوا راعي النبي صلى الله عليه وسلم، واستاقوا النعم، فجاء الخبر في أول النهار، فبعث في آثارهم، فلما ارتفع النهار جيء بهم، فأمر فقطع أيديهم وأرجلهم، وسمرت أعينهم، ثم نبذهم في الشمس حتى ماتوا." (صحیح البوخاری 233، صحیح مسلم 1671)

ئەم فەرموودەیە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە شیری حوشتر و میز وەک چارەسەری دەرمانی نوسراوە. بەڵام کۆنتێکستەکە لە نێوان زانایاندا مشتومڕی لەسەرە. هەندێک دەڵێن کە پێشنیارێکی تایبەت بووە بەهۆی بارودۆخی تەندروستی ئەو کەسانە نەک ڕەچەتەی گشتی بۆ هەموو موسڵمانان.

سوودە ئیدیعاکراوەکانی شیر و میزی وشتر

لایەنگرانی خواردنی میزی وشتر بە تایبەتی لە پزیشکی نەریتی ئیسلامیدا بانگەشەی ئەوە دەکەن کە تایبەتمەندی دژە بەکتریا و دژە هەوکردنی هەیە. هەندێک لێکۆڵینەوە باس لەوە دەکەن کە شیری وشتر ڕەنگە سوودی تەندروستی هەبێت، لەوانە:

دەوڵەمەندە بە ڤیتامین و کانزاکان

بەرگری گڵۆبۆلینەکانی تێدایە کە ڕەنگە بەرگری لەش بەرز بکاتەوە

سوودە ئەگەرییەکان بۆ بەڕێوەبردنی نەخۆشی شەکرە بەهۆی پڕۆتینەکانی هاوشێوەی ئەنسۆلین

لەوانەیە یارمەتیدەر بێت لە کێشەکانی هەرس بەهۆی تایبەتمەندی پرۆبایۆتیک

هەروەها هەندێک لە لایەنگرانی بانگەشەی ئەوە دەکەن کە میزی وشتر پێکهاتەی دەرمانی تێدایە کە دەتوانێت سوودی هەبێت بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشییەکانی وەک شێرپەنجە. بەڵام ئەم ئیدیعایانە بە شێوەیەکی بەرفراوان لەلایەن لێکۆڵینەوە پزیشکییە مۆدێرنەکانەوە پشتگیری ناکرێت.

مەترسییە ئەگەرییەکان و ڕەخنەی زانستی

سەرەڕای بیروباوەڕە نەریتییەکان، زانستی مۆدێرن نیگەرانییەکانی لەبارەی خواردنی میزی وشترەوە وروژاندووە:

مەترسییە تەندروستییەکان: میزی وشتر دەتوانێت بەکتریا و مشەخۆری زیانبەخشی تێدابێت، ئەمەش ئەگەری تووشبوون بە هەوکردن زیاد دەکات.

نەبوونی بەڵگەی زانستی: زۆربەی ئیدیعاکان سەبارەت بە سوودە دەرمانییەکانی تاقیکردنەوەی کلینیکی بەهێز یان چەسپاندنی زانستییان نییە.

هۆشداریەکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی: ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی هۆشداری دەدات لە خواردنی شیری کاڵ و میزی وشتر بەهۆی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی هەناسەدانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست (MERS-CoV) کە ڤایرۆسێکی کوشندەیە و پەیوەندی بە وشترەوە هەیە.

ئایا ئیسلام سەرچاوەی ئەم پراکتیزەیە بووە؟

خواردنی بەرهەمی حوشتر لەوانە میز، پێش ئیسلامە. بەدەوییەکان و عەرەبەکانی پێش ئیسلام لە مێژە شیری وشتریان وەک خواردنێکی سەرەکی بەکارهێنابوو و هەندێکجاریش میزیان لە پزیشکی فۆلکلۆردا بەکاردەهێنا. ئیسلام ئەم کارەی نەهێناوەتە ئاراوە بەڵکو دان بە بوونی خۆیدا ناوە لە فەرموودەکاندا. مەرج نییە ئاماژە لە ئەدەبیاتی فەرموودەدا بیکاتە ڕاسپاردەیەکی ئیسلامی گشتگیر، بەو پێیەی لێکدانەوەکانی فەرموودە جیاوازن.

ئەنجام

پراکتیکی خواردنی شیری وشتر بە شێوەیەکی بەرفراوان قبوڵکراوە و سوودی تەندروستی ئەگەری هەیە. بەڵام خواردنی میزی وشتر تا ئێستاش بابەتێکی مشتومڕاوی دەمێنێتەوە. لە کاتێکدا دەقە ئیسلامییەکان باس لە بەکارهێنانی دەکەن، کۆمەڵگەی زانستی هۆشداری دەدات لە مەترسییە ئەگەرییەکانی تەندروستی. مرۆڤ بە ڕاسپاردەی ئایینی یان حیکایەتێکی مێژوویی دەزانێت، ئەوە بەندە بە لێکدانەوە. بەبێ گوێدانە ئەمە، پزیشکی مۆدێرن ئامۆژگاری وریایی دەکات، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی ئەو مەترسیانەی کە پەیوەندییان بە خواردنی بەرهەمە ئاژەڵییە خاوەکانەوە هەیە.