بۆنی ترس یان ترس لە جوانی ئافرەت

فەرموودەکان و تێگەیشتنەکان

لەناو ئەو فەرمودە زۆرانەی کە دەدرێنە پاڵ پێغەمبەر محەمەد، یەکێکیان بەتایبەتی نیگەرانیەکی قووڵ لەناو بیری ئیسلامیدا سەبارەت بە ژنان و جەستەیان ئاشکرا دەکات. بەپێی سونەنی ئەبو داود و کۆکراوەکانی تر، محەمەد وتوویەتی: "هەر ژنێک خۆی بۆنخۆش بکات و بەلای خەڵکیدا تێپەڕێت تا بۆنەکەی بکەن، ئەوا وەک زیناکارێک وایە."

لە یەکەم نیگادا، ئەم قسەیە ڕەنگە بێ زیان دەربکەوێت – بانگەوازێک بێت بۆ حەیا. بەڵام بە وردبوونەوە، جیهانبینییەک ئاشکرا دەکات کە تێیدا تەنها بۆنی ژنێک وەک وروژاندنێکی سێکسی مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت. جوانییەکەی، بوونی، و تەنانەت بۆنەکەشی وەک دەربڕینی خودی یان خۆشی سەیر ناکرێن، بەڵکو وەک هەڕەشە بۆ سەر ڕەوشتی پیاوان سەیر دەکرێت.

ئێتیکی دژە-جوانی فیقهی ئیسلامی

ئیتیکی دژە-جوانی فیقهی ئیسلامی زۆرجار ڕازاندنەوەی ژنان – عەتر، مکیاژ، جلوبەرگی ڕەنگاوڕەنگ – وەک سەرچاوەی شاراوەی فیتنە (هاندان) مامەڵەی لەگەڵ دەکات. جوانی، لەم ڕوانگەیەدا، شتێکی مەترسیدارە کە دەبێت بشاردرێتەوە. ئارەزووی سروشتی بۆ جوان دەرکەوتن، بۆ دەربڕینی کەسایەتی، یان تەنها بۆ چێژوەرگرتن لە ژیان، دەبێتە جێی گومانی ئەخلاقی. ئەم ئەخلاقە دژە جوانییە ڕەنگدانەوەی ترسێکە لەوەی ڕەنگە خەڵک لە کۆنترۆڵی ئایینی دوور بخاتەوە.

بچوک کرنەوەی ژنان بۆ بوونەوەری سێکسی

ئەو فەرموودەیە عەترلەخۆدان یەکسان دەکات بە ئەنجامدانی زینا، نەک لەبەر ئەوەی تێکەڵ بوون و نزیکبوونەوە ڕوویداوە، بەڵکو لەبەر ئەوەی ڕەنگە پیاوان هەستی پێبکەن. ئەم لۆژیکە وا گریمانە دەکات کە کردەوەی هەموو ژنێک هەرچەندە بێتاوان بێت، پاڵنەرەکەی مەبەستی سێکسییە. ژنان لە ژیانی ناوەوە، ژیری، یان سەربەخۆیی بێبەش دەکات، و تەنها لە ڕوانگەی ئارەزووی پیاوانەوە سەیریان دەکات. بەم مانایە، شەریعەتە سەرەتاییەکانی ئیسلام کەمتر سەبارەت بە پاراستنی ڕەوشت دەردەکەون و زیاتر سەبارەت بە کۆنترۆڵکردنی بوونی ژنان لە شوێنە گشتیدادەردەکەون.

بۆچی ئەم کۆنترۆڵە توندە؟

ڕەگ و ڕیشەی ئەم توندییە لە پێکهاتەی پیاوسالاری کۆمەڵگەی سەرەتایی عەرەبیدا بوو، کە تێیدا ژنان وەک موڵک سەیر دەکران و سێکسییەتیان بە توندی بە شەرەفی پیاوانەوە بەسترابوو. ئیسلام ئەم سیستەمەی هەڵنەگرت؛ بەڵکو پیرۆزی کرد. یاساکانی حیجاب، جیاکردنەوە، و کۆدەکانی پۆشاک بوونە ئامرازێک بۆ پاراستنی زاڵبوونی پیاوان. ترس لە "فیتنە" – کە ژنان ڕەنگە پیاوان تاقیبکەنەوە – بوو بە بیانوویەک بۆ سنووردارکردنی ئازادی ژنان.

پارادۆکسی زینا

جێگای سەرسوڕمانە کە یاسا توندەکانی ئیسلام سەبارەت بە زینا هەمان دوو ستانداردی ئاشکرا دەکەن. سزای زینا لەسێدارەدانە بە بەردبارانکردن (بۆ هاوسەدار) یان سەد قامچی (بۆ بێ هاوسەر)، بەپێی فیقهی ئیسلامی. بەڵام باری تاوانبارکردن، چاودێری، و شەرم بە شێوەیەکی ناهاوسەنگ دەکەوێتە سەر ژنان. تەنها بۆنی ژنێک دەتوانێت بیکاتە "زیناکارێک"، لە کاتێکدا بەرپرسیارێتی پیاوان بۆ ئارەزووەکانی خۆیان زۆرجار پشتگوێ دەخرێت.

کولتووری گومان

ئەم فەرموودەیە تەنها دەقێکی دابڕاو نییە – بەشێکە لە سیستەمێکی ئەخلاقی فراوانتر کە گومان لە چێژ، جوانی، و بەتایبەتی ژنان دەکات. ڕەنگدانەوەی کولتوورێکە کە ترس جێگەی ئازادی دەگرێتەوە، کە جەستەی مرۆڤ نەک وەک شتێکی سروشتی بەڵکو وەک سەنگەری گوناه سەیر دەکرێت. ئەو عەترەی کە جارێک هێمای خۆشی، خۆشەویستی، و جوانی بوو، دەگۆڕدرێت بۆ هێمای شەرمەزاری.

دەرەنجام

کاتێک ئایینێک بە ژنان دەڵێت تەنانەت بۆنیشیان دەتوانێت حوکمی لەسەر بدات، کەمتر شتێک دەربارەی ئەخلاقی ئیلاهی ئاشکرا دەکات و زیاتر دەربارەی نائارامی مرۆڤ. ئەم فێرکردنە سەبارەت بە پاکی نییە؛ سەبارەت بە دەسەڵاتە – ترس لە سەربەخۆیی ژنان و لە خودی جوانی. ئەخلاقی ڕاستەقینە ناتوانێت لە سەرکوتکردنەوە بێت، بەڵکو لە ڕێزگرتن، یەکسانی، و ئازادی ژیانێکی بێ ترس.

(لە سونن ئەبو داود، ٤١٧٠):

أَيُّمَا امْرَأَةٍ اسْتَعْطَرَتْ، ثُمَّ خَرَجَتْ، فَمَرَّتْ عَلَى قَوْمٍ لِيَجِدُوا رِيحَهَا، فَهِيَ زَانِيَةٌ

نیشانی نیگەرانیەکی قووڵ لەناو بیری ئیسلامیدا سەبارەت بە ژنان

بە شێوەیەکی گشتی، ئەم فەرموودەکان و تێگەیشتنەکان نیشانی نیگەرانیەکی قووڵ لەناو بیری ئیسلامیدا سەبارەت بە ژنان و جەستەیانە. ئەم نیگەرانییە بەرزکردنەوەی کەسایەتی و ئازادی ژنان بەرز دەکات و بەرزکردنەوەی ئەخلاقی ئیلاهی لە شێوەیەکی نوێ.