پەرەسەندنی قەدەغەکردنی کحول لە ئیسلامدا

یەکێک لە ڕوونترین نموونەکانی ناتەبایی و سروشتی کاردانەوەیی ئیسلام، مامەڵەکردنیەتی لەگەڵ کحولدا. کاتێک محەممەد لە مەککە دەستی بە بانگەواز کرد، خواردنەوەی شەراب و خواردنەوە کحولییەکانی تر بەشێکی ئاسایی ژیانی عەرەبەکان بوو. لە ڕاستیدا، شیعری سەردەمی پێش ئیسلام ئاهەنگیان بۆ شەراب دەگێڕا وەک سەرچاوەی خۆشی، پەیوەندی کۆمەڵایەتی و ئیلهامی هونەری. زۆرێک لە هاوەڵانی خودی محەممەد، لەنێویاندا کەسایەتییە ڕێزدارەکان، شەرابخۆر بوون.

بەڵام، لەبری ئەوەی خودایەکی زانای موتڵەق لە سەرەتاوە کحول وەک شتێکی زیانبەخش ڕابگەیەنێت، هەڵوێستی ئیسلام لەسەر شەراب بە قۆناغ گۆڕا—کە ئەمەش دوودڵی، دژایەتی و لە کۆتاییدا قەدەغەکردنی ئاشکرا کرد.

**سێ قۆناغەکەی قەدەغەکردن**

**١. قبوڵکردن (سەرەتای ئیسلام)**

لەسەرەتادا، کحول بە هیچ شێوەیەک ئیدانە نەکرابوو. موسڵمانان بە ئازادی دەیانخواردەوە و هیچ وەحییەک دژی نەبوو. ئەگەر قورئان بەڕاستی خودایی و وەحی بویە ، بۆچی شتێکی ئەوەندە زیانبەخش لە سەرەتادا پشتگوێ خرا؟

**٢. ساردکردنەوە (سنووردارکردنی رێژەیی)**

دواتر، ئایەتێک دابەزی کە ئامۆژگاری موسڵمانانی دەکرد بە سەرخۆشی نزیکی نوێژ نەکەونەوە (قورئان ٤:٤٣)

(( ئەی گەلی خاوەن باوەڕان! بەسەرخۆشی لە نوێژێ نزیک مەبنەوە، هەتا تێبگەن دەڵێن چی. بە لەشپیسیش نوێژێ مەکەن - مەگین وەختێ ڕاگوزەر بن - تا کاتێ کە خۆ دەشۆرن ن ئەگەر - دنیابوو - نەخۆش بوون یان ڕێبوار بوون یان یەکێکتان لە سەر پێشاوێ هاتەوە یان تخونی ژنان کەوتن و دەستوو بە ئاو ڕانەگەیشت، خۆڵێکی پاک پەیدا کەن و ڕووخسار و دەستەکانتانی پێ بهەنوون. خودا چاوپۆشیو لێدەکا و لێو دەبوورێ.)). ئەمە قەدەغەکردن نەبوو—تەنها یاسایەکی کاتی بوو بۆ ڕێگریکردن لە نوێژبە سەرخۆشی . گوایە خودا ڕێگەی بە خواردنەوە دەدا تا ئەو کاتەی دەستوەردانی نەکردبایە لە پەرستشدا.

**٣. قەدەغەکردنی کۆتایی (حەرامکردن)**

تەنها دوای ڕووداوی دووبارەی توندوتیژی و هەڵەی هاوەڵان لە کاتی سەرخۆشیدا، ئایەتە توندترەکان دابەزین کە شەرابیان وەک "ناپاکی و کردەوەی شەیتان" ناساند و فەرمانیان بە باوەڕداران کرد "خۆتانی لێ بەدوور بگرن" (قورئان ٥:٩٠) ((ئەی گەلی خاوەن باوەڕان! شەراب خۆری و قوماربازی و کێل پەرستی و گرێ و لە سەر تیران کردن، لە کارەکانی شەیتانن؛ خۆتانی لێ بپارێزن، بەشکەم تووشی ڕزگاری بن)).. ئەمە کاردانەوەیەک بوو بەرامبەر بەو کێشە کۆمەڵایەتیانەی کە سەریان هەڵدا—کە ئاماژەیە بۆ پرۆسەیەکی زۆر مرۆییانەی تاقیکردنەوە، هەڵەکردن و ڕاستکردنەوە.

ئەم قەدەغەکردنە پلە بە پلەیە، پێشبینییەکی خودایی پیشان نادات، بەڵکو یاسادانانێکی کاردانەوەییە. خودایەکی زانای موتڵەق پێویستی بەوە نییە "لە هەڵەکانەوە فێر بێت" یان هەنگاو بە هەنگاو ڕێککاری نوێ دەربکات.

**شێوازی کاردانەوەی قورئان لە دەرەوەی بابەتی کحول**

ئەم شێوازە کاردانەوەییە تەنها تایبەت نییە بە کحول. زۆرێک لە یاسا ئیسلامییەکان هەمان دژایەتی ئاشکرا دەکەن: لە سەرەتادا ڕێپێدراو، دواتر سنووردارکراو و لە کۆتاییدا قەدەغەکراو. نموونەکان بریتین لە:

**١. کۆیلایەتی و کەنیزایەتی**

لەبری هەڵوەشاندنەوەی یەکجارەکی کۆیلایەتی، ئیسلام ڕێگەی پێدا و ڕێکیخست. ئایەتەکان سەرەتا ڕێگەیان دەدا بە بردنی ژنانی دیل وەک کەنیزەی سێکسی (قورئان ٤:٢٤) ((ژنی بەشووتان پێ ناشێ؛ مەگین ئەوانەی بوونەتە ماڵی خۆتان. لە خوداوە ئەم بڕیارەو بۆ نووسراوە. جیا لەمە ڕێو دراوە بە دراوی خۆتان ژن بێنن؛ بەڵام بە پاکی بێ، نە بە داوێنپیسی. لە بەرانبەر ئەو لەزەتەی لە ژنەکانی دەبینن، ئەو ماڵەی خودا بۆیانی بڕیار داوە و کرای خۆیانە لەسەرتان، ئێوە بیدەن. ئەگەر لەپاش دیاریکردنی مارەیی، لە نێو خۆتاندا پێک هاتن، هیچ گوناهێکوو ناگاتێ و خودا زانای لەکارزانە.)). دواتر، پێشنیاری ئازادکردنی کۆیلەکانی دەکرد وەک کردەوەیەکی خێرخوازی. بەڵام لە هیچ خاڵێکدا ئەم کارەی قەدەغە نەکرد—کە پیشانیدا ئایینەکە تەنها شوێن دابونەریتە مرۆییەکانی ئەو سەردەمە کەوتووە.

**٢. فرەژنی**

لە عەرەبستانی پێش ئیسلامدا، پیاوان دەیانتوانی ژمارەیەکی بێسنوور ژن بهێنن. ئیسلام ژمارەکەی بۆ چوار کەمکردەوە (قورئان ٤:٣)،((ئەگەر لەمەڕ کیژە هەتیوەکانەوە، لەوە ترسان کە نەتوانن بە تەرزێکی حەق و ڕەوا دەگەڵیان بجووڵێنەوە، دەتوانن وازیان لێ بێنن و ژنانی تر - چەندی خۆتان پێتان باشە و پێتان دەشێن - مارە بکەن؛ دووان بن یان سییان پێکەوە، یا چواریش بن هەر ڕەوایە. ئەگەر ترسان کە نەتوانن ژنەکانتان وەکوو یەک تماشا بکەن، با یەکێک بێ وەل ئەوانە ڕابووێرن کە بوونەتە موڵکی خۆتان. بۆ خۆ لە غەدر پاراستن، ئەمە کارێ پەسندە)) بەڵام تەنها دوای ئەوەی خودی محەممەد خۆی زیاتری خواستبوو. دیسانەوە، ڕێکخستنێکی کاردانەوەییە، نەک ڕاستییەکی ڕەوشتیی گەردوونی.

**٣. قیبلە (ئاراستەی نوێژ)**

لەسەرەتادا، موسڵمانان ڕوویان لە ئورشەلیم (قودس) نوێژیان دەکرد. دواتر، محەممەد قیبلەی گۆڕی بۆ مەککە (قورئان ٢:١٤٤) ((دیتوومانی کە بەرەو حەوا دەڕوانی؛ ئێمە ڕووت بەرەو ڕووگەیەک وەردەگێڕین پەسەندت بێ. سا ڕووت بەرەو «مسجدالحرام» وەرگێڕە و لە هەر کوێش بن، هەر ڕوو بکەنە ئەوێوە. ئەوانەی ئەهلی کتێبن دەزانن کە ئەمە ڕاستە و لە پەروەرندەیان ڕایە. خوداش لە هەر کارێ بیکەن ئاگادارە.)) دوای ناکۆکی لەگەڵ جوولەکەکاندا. گوایە خودای ئەزەلی، تەنها کاتێک ئاراستەیەکی نوێی "بیرکەوتەوە" کە پەیوەندییەکان تێکچوون—جارێکی تر ڕەنگدانەوەی گۆڕانکارییە سیاسییە مرۆییەکانە نەک دانایی خودایی.

---

**مێشکێکی مرۆیی لە پشت پەردەی خوا**

چیرۆکی قەدەغەکردنی کحول و زۆرێک لە حوکمەکانی تر—ئەوە دەسەلمێنێت کە قورئان بەرهەمی خودایەکی نەمر و زانای موتڵەق نییە. بەڵکو، ڕەنگدانەوەی بیرکردنەوەی سەرکردەیەکی مرۆییە کە وەڵامی کێشە دەستبەجێکان دەداتەوە. ڕێبازی محەممەد کردەیی، سیاسی و کاردانەوەیی بوو.

هەر بۆیە قورئان زیاتر وەک تۆماری دانیشتنەکانی پەرلەمانێک دەخوێنرێتەوە کە یاساکان ڕێکدەخاتەوە لەگەڵ دەرکەوتنی کێشەی نوێدا، نەک وەک داناییەکی ئەزەلی. خودای ئیسلام پێشبینی ناکات، دووربینی نییە، بە زیرەکی دیزاین ناکات. ئەو کاردانەوەی هەیە وەک سەرۆک هۆزێک کە قەیرانەکان بەڕێوە دەبات.

---

**ئەنجامگیری**

قەدەغەکردنی پلە بە پلەی کحول نهێنییەکی خودایی نییە بەڵکو بەڵگەی دژایەتیی مرۆییە. حوکمەکانی ئیسلام خودایەک ئاشکرا دەکەن کە تەنها دوای دەرکەوتنی کێشەکان شتەکان "بیری دەکەوێتەوە". زۆر دوور لەوەی وەحییەکی بێگەرد بن، ئەوانە داهێنانی پیاوێکن کە لەگەڵ ژینگە کۆمەڵایەتییەکەیدا مامەڵە دەکات.

بەم شێوەیە، دووفاقی ئیسلام—کە سەرەتا ڕێگە دەدات و دواتر قەدەغەی دەکات—سروشتی ڕاستەقینەی خۆی ئاشکرا دەکات: نەک دەنگی ئەزەلی خودا، بەڵکو مێشکی گۆڕاوی مرۆڤ.