ڕەتکردنەوەی ئیسلامی سەگ: سەرچاوە و فەرموودە و کاریگەرییەکانی

ڕەتکردنەوەی ئیسلامی سەگ:

سەرچاوە و فەرموودە و کاریگەرییەکانی

پەیوەندی نێوان ئیسلام و سەگ بۆ چەندین سەدە جێی مشتومڕ و مشتومڕ بووە. لە کاتێکدا کە کولتوورەکانی دیکە سەگیان وەک هاوڕێ و پارێزەر و تەنانەت هێمای ڕۆحییان لە باوەش گرتووە، فێرکارییە ئیسلامییەکان بە تایبەتی لە فیقهی نەریتیدا زۆرجار سەگ وەک ئاژەڵێکی ناپاک وێنا دەکەن کە دەبێت لێی دوور بکەونەوە. ئەم وتارە بە شێوەیەکی ڕەخنەگرانە سەرچاوەی ئەم تێڕوانینە نەرێنییە و فەرموودە پەیوەندیدارەکان و کاریگەرییەکانی ئەم جۆرە بیروباوەڕانە لە کۆمەڵگا موسڵمانە هاوچەرخەکاندا دەکۆڵێتەوە.

سەرچاوەی هەستی دژە سەگ لە ئیسلامدا

بە پێچەوانەی عەرەبستانی پێش ئیسلام کە بە شێوەیەکی باو سەگەکان بۆ مەڕکردن و ڕاوکردن و پاراستن بەخێو دەکران، نەریتە ئیسلامییەکان هەڵوێستێکی بەرچاو توندتریان لە دژی ئەوان گرتەبەر. بێڕێزیکردنی پێغەمبەر محەمەد بۆ سەگەکان، بەتایبەتی ڕەشپێستەکان، لە چەندین فەرموودەدا تۆمارکراوە. ئەم گۆڕانکارییە لە تێگەیشتندا پرسیار لەبارەی پاڵنەرە کۆمەڵایەتی، سیاسی، یان تیۆلۆژییەکانی پشتەوەی ئەو گۆڕانکارییە دەوروژێنێت.

فەرموودەکانی سەگ: ڕەتکردنەوە و ئیدانەکردن

ژمارەیەک فەرموودە بە ڕوونی باس لە تێڕوانینە نەرێنییەکانی محەمەد دەکەن سەبارەت بە سەگ. هەندێک لەوانەی زۆرترین ئاماژەیان پێکراوە بریتین لە:

سەگ کردەوەی چاک کەم دەکاتەوە:

ئەبو حورەیرە دەفەرمووێت: پێغەمبەری خوا فەرموویەتی: هەرکەسێک سەگێک بەخێو بکات، یەک قیرات پاداشت لە کارە چاکەکانی ڕۆژانەی دەبڕدرێت، جگە لە سەگێک بۆ کشتوکاڵکردن یان مەڕدارکردن.

سەگەکان ڕێگری دەکەن لە چوونە ژوورەوەی فریشتەکان بۆ ماڵەکان:

أبو تلها دەفەرمووێت: پێغەمبەری خوا فەرموویەتی: فریشتەکان ناچنە ناو ماڵێکەوە کە سەگ و وێنەی تێدا بێت.

کوشتنی سەگەکان:

(عەبدوڵڵای کوڕی عومەر) دەگێڕێتەوە: پێغەمبەری خوا فەرمانی کوشتنی سەگەکانی دا، تەنانەت سەگێکمان کوشت کە دوای ژنێک هات کە لە بیابانەوە گەڕایەوە. (ساحیح موسلیم ١٥٧٠)

فەرموودەیەکی هاوشێوە لە سونن ئەبو داود ساڵی ٢٨٣٩دا باس لەوە دەکات کە محەمەد سەرەتا فەرمانی کوشتنی هەموو سەگەکانی کردووە، دواتر سنووردارکردنی بۆ سەگی ڕەش، کە گوایە بە "شەیتانە" وەسفی کردووە.

پیسی ڕێوڕەسمی و دەستشۆردن دوای بەرکەوتن لەگەڵ سەگ:

ئەبو حورەیرە دەفەرمووێت: پێغەمبەری خوا فەرموویەتی: ئەگەر سەگێک قاپەکەی یەکێک لە ئێوەی لێدا با حەوت جار بیشۆ، یەکەم جار بە خۆڵ و خۆڵ.

ئەم فەرموودانە بەکۆمەڵ بنەمای ئەو باوەڕە پێکدەهێنن کە سەگەکان لە ڕووی ڕێوڕەسمییەوە ناپاکن (ناجیس) و بۆ هاوڕێیەتی ناگونجێن.

ئەم ڕق و کینە کەی سەریهەڵدا؟

پێدەچێت دوژمنایەتی سەرەتایی ئیسلامی بەرامبەر سەگەکان لە سەردەمی مەدینانی دواتردا چەسپاوە. لە کاتێکدا ئیسلامی مەککە بە گشتی لێبوردەیی لەگەڵ ئاژەڵەکاندا هەبوو، وەک لە ئایەتەکانی قورئاندا دەبینرێت کە بانگەشە بۆ میهرەبانی بەرامبەر بە بوونەوەرەکان دەکرد، ئیسلامی مەدینان ڕێوشوێنی یاسایی توندتری هێنایە ئاراوە. پێدەچێت ئەم گۆڕانکارییە ڕەنگدانەوەی پەرەسەندنی جەختکردنەوەکانی محەمەد بێت لەسەر نەزمی کۆمەڵایەتی و دیسیپلینی ئایینی. سەرەڕای ئەوەش، ڕەنگە کاریگەری یاساکانی پاکی جولەکەکان کە پێشتر هەبوون، کە سەگەکانیش وەک ناپاک پۆلێن دەکەن، ئەم قەدەغەکردنانەی بەهێزتر کردبێت.

پەیوەندی نێوان سەگ و کاغەز: ئیرۆنییەکی ئیسلامی

ئیرۆنییەکی سەرنجڕاکێش لە نەریتی ئیسلامیدا، ڕێزگرتنە لە وشەی نووسراو لە کاتێکدا سووکایەتیکردن بە ئاژەڵێک کە پەیوەندییەکی نزیک بە پاراستنیەوە هەیە. ئەفسانەی بەناوبانگی حەوت خەوتوو (قورئان 18:18) باس لەوە دەکات کە چۆن سەگێکی دڵسۆز بە ناوی قیتمیر پاسەوانی کۆمەڵێک ئیمانداری گۆشەگیرکراوی کردووە لەکاتێکدا ئەوان بۆ چەندین سەدە خەوتوون. بەڵام سەرەڕای ئەم وێناکردنە ئەرێنییە، سەگەکان لە فیقهی ئیسلامی دواتردا بە شێوەیەکی سیستماتیکی سووکایەتییان پێدەکرا.

سەرەڕای ئەوەش، تۆمارە مێژووییەکان باس لەوە دەکەن کە سەگ ڕۆڵی هەبووە لە بەرهەمهێنانی کاغەزی سەرەتاییدا، چونکە زۆرجار پەرداخ لە پێستی ئاژەڵ دروست دەکرا، لەنێویاندا سەگ. ئەم پارادۆکسە تیشک دەخاتە سەر دژایەتییەک لەناو هەڵوێستە ئیسلامییەکان: ئاژەڵێک کە ئامرازی پاراستنی زانستە لە هەمان کاتدا بە ناپاک ئیدانە دەکرێت.

ڕەخنە و سەرلەنوێ سەیرکردنەوەی مۆدێرن

لە کاتێکدا زۆرێک لە زانایانی ئیسلامی ئەم قەدەغە نەریتییانە دەپارێزن، بیرمەندانی موسڵمانی مۆدێرن و داکۆکیکارانی مافی ئاژەڵان تەحەدایان کردووە. ئەوان دەڵێن کە:

قورئان خۆی سەگ بە ناپاک ڕاناگەیەنێت.

ڕەنگە فەرموودە نەرێنییەکان لە ژێر کاریگەری لایەنگری کولتووریدا بوون نەک وەحی ئیلاهی.

تێگەیشتنی زانستی دژایەتی ئەو تێڕوانینە دەکات کە سەگ لە بنەڕەتدا زیانبەخشە.

جگە لەوەش کۆمەڵگاکان لە سەرانسەری جیهان سەگیان لە باوەش گرتووە بەهۆی هاوڕێیەتی و سوودە چارەسەرییەکان و بەشداریکردنیان لە ئاسایش و جێبەجێکردنی یاسادا. ئەو نەتەوە ئیسلامیانەی کە بە توندی پابەندن بە بیروباوەڕی دژە سەگەوە، وەک سعودیە و ئێران، لەبەر دڕندەیی ئاژەڵان و لێکدانەوە یاساییە بەسەرچووەکان ڕووبەڕووی ڕەخنە دەبنەوە.

ئەنجام

ڕەتکردنەوەی ئیسلامی سەگ بەرهەمی نەریتە ئاینییەکانی دواترە نەک ڕاستییەکی زگماکی ئیلاهیاتی. فەرموودەکانی ئیدانەکردنی سەگەکان ڕەنگدانەوەی زەمینەیەکی مێژووییە نەک بنەمایەکی ئەخلاقی گشتگیر. لەگەڵ پەرەسەندنی کۆمەڵگاکان و فراوانبوونی ڕەچاوکردنی ئەخلاقی، زۆر گرنگە پرسیار بکرێت کە ئایا ئەم قەدەغەکردنانە لەمڕۆدا خزمەت بە هیچ ئامانجێکی مانادار دەکەن؟ لەبری ئەوەی ترسە بێ بنەماکان بەردەوام بێت، ڕەنگە کاتی ئەوە هاتبێت کە ڕۆڵی سەگەکان لە کۆمەڵگا موسڵمانەکاندا هەڵسەنگێندرێتەوە- ڕۆڵێک کە ڕەگ و ڕیشەی لە بەزەیی و زانست و لێکۆڵینەوەی ڕەخنەگرانەدا هەیە نەک پابەندبوونی کوێرانە بە نەریتەوە.