ڕووتی ژنانی موسڵمانی سەرەتایی و دەستدرێژی سێکسی رێک خراو

یەکێک لە هۆکارە بەرچاوەکانی هێنانەکایەی حیجاب، شێوازی جل و بەرگی ژنانی موسڵمانی سەرەتایی بوو. گێڕانەوە مێژووییەکان باس لەوە دەکەن کە زۆرێک لە ژنان، بە تایبەت ژنانی کۆیلە، لە شوێنی گشتیدا بە سنگی روتیەوە دەڕۆیشتن، چونکە ئەمە لە عەرەبستانی پێش ئیسلام و سەرەتای ئیسلامیدا بە شتێکی نائاسایی هەژمار نەدەکرا. ئەم نەبوونی جلوبەرگ بووە هۆی وروژاندنی  سێکسی و دەستدرێژی سێکسی، بەو پێیەی پیاوان سوودیان لەو ڕاستییە وەرگرت کە ژنانی کۆیلە بەپێی یاسای ئیسلامی وەک ئەوەی لە ڕووی سێکسییەوە بەردەست بوون سەیر دەکران. بۆیە فەرمانی پۆشینی حیجاب بۆ ژنانی ئازاد بۆ جیاکردنەوەیان لە ژنانی کۆیلە جێبەجێکرا، ئەمەش ئەو تێڕوانینە پیاوسالارییە بەهێزتر کرد کە تەنها هەندێک ژن شایەنی پاراستنن لە دەستدرێژی.

دەستدرێژیکردنە سەر ژنانی کۆیلە و جیاکاری کۆمەڵایەتی

یەکێک لە لایەنە نائارامکەرەکانی ئەم جیاکارییە، ئیستغلالکردنی سێکسی دامەزراوەیی ژنانی کۆیلە بوو. یاسای ئیسلامی ڕێگەی بە پیاوانی موسڵمان دەدا پەیوەندی سێکسی لەگەڵ کۆیلە ژنەکانیاندا هەبێت، ئەمەش کارێکە کە بە ئایەتەکانی قورئانی وەک سورەتی المعمنون (٢٣:٥-٦) و سورەتی المعاریج (٧٠:٢٩-٣٠) ڕەوا بووە، کە دیاری دەکەن کە پیاوان ڕێگەیان پێدەدرێت پەیوەندی لەگەڵ "کەلوپەلی دەستی ڕاست"یان هەبێت (زاراوەیەک بۆ کۆیلە بەکاردێت). ئەمەش بە شێوەیەکی کاریگەر دەستدرێژیکردنە سەر ژنانی کۆیلەکراوی یاسایی کرد، چونکە هیچ مافێکی یاساییان  نەبوو بۆ ڕەتکردنەوەی خاوەنەکانیان.

تۆمارە مێژووییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە لە سەرەتای سەردەمی ئیسلامیدا، گەنجان هەندێک جار لە فەزای گشتیدا ژنانیان هەراسان دەکرد و دەستدرێژییان دەکردە سەر، ئەمەش دەبێتە هۆی تێکەڵاوبوون لە نێوان ژنانی ئازاد و کۆیلەدا. لە ئەنجامدا حیجاب وەک ڕێگەیەک بۆ دیاریکردنی پێگەی ژنانی ئازاد و پاراستنیان لەم جۆرە مامەڵەیە هاتە ئاراوە. ئەو ڕووداوە بەدناوەی کە مێژوونووسانی سەرەتایی ئیسلامی تۆماریان کردووە باس لەوە دەکات کە چۆن هەندێک پیاو ژنان هەراسان دەکەن و وایان زانیوە کە کۆیلە بن. لە بەرامبەردا فەرمانی حیجاب لەبەرکردنی ژنانی ئازاد بەهێزتر کرا بۆ ئەوەی ڕێگری لەم جۆرە دەستدرێژیانە بکرێت.

پاڵنەرە سیاسییەکانی پشت جێبەجێکردنی حیجاب

لە دەرەوەی پاساوی ئایینی، سەپاندنی حیجاب خزمەت بە ئەرکێکی سیاسی چارەنووسساز دەکرد. بە جێبەجێکردنی یاسای توندی جل و بەرگ، فەرمانڕەوا و سەرکردە ئاینییەکانی ئیسلامی دەیانتوانی کۆنترۆڵی زیاتر بەسەر بزووتنەوە و بینینی ژنان لە کۆمەڵگادا بکەن. ڕێکخستنی جلوبەرگی ژنان بەشێک بوو لە ستراتیژییەکی فراوانتر بۆ پاراستنی نەزمی کۆمەڵایەتی و بەهێزکردنی پێکهاتە پیاوسالارییەکان کە لایەنگری باڵادەستی پیاو بوون.

جگە لەوەش حیجاب بووە هێمای ناسنامەی ئیسلامی، بۆ جیاکردنەوەی کۆمەڵگا موسڵمانەکان لە کۆمەڵگا غەیرە موسڵمانەکان بەکاردێت. لەگەڵ فراوانبوونی فەتحە ئیسلامییەکان، ڕێکخستنی جل و بەرگی ژنان ئامرازێک بوو بۆ نیشاندانی باڵادەستی ئەخلاقی بەسەر کولتوورەکانی دیکەدا. ئەم بەکارهێنانە سیاسییەی حیجاب تا ئەمڕۆش بەردەوامە، لە کاتێکدا زۆرێک لە حکومەتە ئیسلامییەکان پەردەپۆشین بۆ کۆنترۆڵکردنی سەربەخۆیی ژنان و بەهێزکردنی ئایدۆلۆژیای کۆنەپەرستانە جێبەجێ دەکەن.

ئەنجام

واجببوونی حیجاب لە ئیسلامدا ڕەگ و ڕیشەی قووڵی لە چوارچێوەی مێژوویی و کۆمەڵایەتی و سیاسیدا هەیە. لە کاتێکدا کە لێکدانەوە مۆدێرنەکان زۆرجار وەک پابەندبوونێکی تەنیا ئایینی چوارچێوەی بۆ دادەنێن، بەڵام سەرچاوەکانی پێشنیاری واقیعێکی ئاڵۆزتر دەکەن کە بەستراوەتەوە بە جیاوازییە چینایەتییەکان، ئاساییکردنەوەی کۆیلایەتی و پێویستی کۆنترۆڵی پیاوسالارییەوە. جیاوازی ژنانی ئازاد و کۆیلە ڕۆڵێکی سەرەکی لە دامەزراندنی یاساکانی حیجابدا هەبوو، کە تیشکی خستە سەر سروشتی ڕەگەزی و پلەبەندیی کۆمەڵگەی ئیسلامی سەرەتایی. سەرەڕای ئەوەش، دووڕوویی ئەخلاقی لە یاسای ئیسلامیدا- کە دەستدرێژیکردنە سەر ژنانی کۆیلە ئاسایی کرایەوە لە کاتێکدا سێکسی ڕێککەوتن لە نێوان تاکەکانی ئازاددا تاوانبار کرا- سروشتی قووڵی کێشەدارانەی ئەم بڕیارە مێژووییانە ئاشکرا دەکات. تێگەیشتن لەم مێژووە ڕێگە دەدات بە پشکنینی ڕەخنەگرانەتر لە چۆنیەتی پەرەسەندنی پراکتیزە ئاینییەکان و بەکارهێنانیان بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندییە کۆمەڵایەتی و سیاسییە تایبەتەکان.