سووتانی قورئان

سووتانی قورئان

کتێب سووتاندن لە مێژە کردەوەیەکی ڕەمزی بەهێز بووە- دەربڕینێکە بۆ ڕەتکردنەوە، سەرپێچیکردن، یان شەڕی ئایدیۆلۆژی. سووتاندنی کتێب چ لەلایەن دامەزراوە ئایینیەکان، دەسەڵاتە سیاسییەکان، یان چالاکوانانی تاکەکەسیەوە بەڕێوەبچێت، نوێنەرایەتی هەوڵێکە بۆ سڕینەوەی بیرۆکەکان، ئیدانەکردنی کاریگەرییەکانیان، یان لێدوانێک سەبارەت بە ناپیرۆزییە هەستپێکراوەکەی هەندێک دەق. لە مشتومڕترین سووتاندنی کتێبەکان لە مێژوودا، سووتاندنی قورئانە.

رەمزەکانی کتێب سووتاندن

سووتاندنی کتێبێک دەتوانێت چەندین مانای هەبێت. لە چوارچێوەی ئایینیدا زۆرجار ئاماژەیە بۆ ڕەتکردنەوەی دەسەڵاتی ئیلاهی یان ئەخلاقی دەقێک. لە چالاکی سیاسیدا دەتوانێ کردەوەی سەرپێچیکردن بێت بەرامبەر بە ئایدۆلۆژیا ستەمکارەکان. بۆ هەندێک کەس، سووتاندنی کتێبێک وەک سڕینەوەی بەرنامەیەک وایە لە کۆمپیوتەرێکدا- ڕێگایەکە بۆ پاککردنەوەی بیرۆکە نەخوازراوەکان لە سیستەمی فیکری یان کولتووری مرۆڤ.

لە مێژوودا ڕژێمە تۆتالیتارییەکان سووتاندنی کتێبیان وەک ئامرازێک بۆ سانسۆر و کۆنترۆڵکردن بەکارهێناوە و ناڕازییان بۆ ڕەتکردنەوەی دۆگمای ئایینی یان سیاسی کتێبیان سووتاندووە. قورئان وەک دەقێکی پیرۆز بۆ موسڵمانان، هەم لەلایەن دوژمنەکانیەوە سووتاوە و هەم لەلایەن لایەنگرانییەوە بە توندی پارێزراوە.

کێ قورئان دەسوتێنێت و بۆچی؟

سووتانی قورئان زۆرترین جار لە دوو چوارچێوەی سەرەکیدا دەبینرێت:

1- وەک ناڕەزایەتییەکی سیاسی – هەندێک تاک و گروپ بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین بە ئیسلام یان کاریگەرییەکانی لە سیاسەت و کۆمەڵگادا قورئان دەسوتێنن. ئەم کردەوانە زۆرجار لەلایەن توندڕەوانی ڕاستڕەوە توندڕەو، چالاکانی دژە ئایینی، یان کەسانی ڕەخنەگر لە عەقیدەی ئیسلامی ئەنجام دەدرێن.

2- وەک بەیاننامەیەکی ئایینی یان ئایدیۆلۆژی – هەندێک ئەوانەی ئیسلام بەجێدەهێڵن، بەتایبەتی موسڵمانانی پێشوو و بێدینەکان، دەتوانن قورئان بسوتێنن وەک کردەوەیەکی ڕزگاریخوازی یان نیشاندانی ڕەتکردنەوەی شەرعەتەکانی.

لە کاتێکدا هەندێک سووتانی قورئان وەک ئازادی قسەکردن دەبینن، هەندێکی تر بە کردەوەیەکی قووڵی هێرشبەرانەی ڕق و ئیستفزازی دەزانن.

نموونە بەناوبانگەکانی سووتاندنی قورئان

بە درێژایی مێژوو چەندین کەسایەتی و گروپی دیار قورئانیان سووتاندووە و هەریەکەیان ڕووبەڕووی دەرئەنجامی جیاواز بوونەتەوە:

1. تێری جۆنز (2011، ئەمریکا) – پاستورێکی ئەمریکی کە سەرکردایەتی بۆنەیەکی سووتاندنی قورئان کرد وەک بەشێک لە ناڕەزایەتییەک دژی ئیسلام. ئەم کارەی ناوبراو ناڕەزایەتی توندوتیژی لە ئەفغانستانی لێکەوتەوە و بووە هۆی کوژرانی.

2. پالودان و چالاکوانانی دژە ئیسلامی (ساڵانی 2020، ئەوروپا) – ڕاسموس پالودان، سیاسەتمەدارێکی ڕاستڕەوی توندڕەوی دانیمارکی-سویدی، چەندین جار لە سوید و دانیمارک قورئانی سووتاندووە لە چوارچێوەی ناڕەزایەتییەکانی دژی ئیسلام. ئەم کارانەی ئەو بووە هۆی ئاژاوە و قەیرانی دیپلۆماسی و بەرزبوونەوەی نیگەرانییە ئەمنییەکان.

3- چالاکوانانی مولحید و موسڵمانی پێشوو – هەندێک لە موسڵمانانی پێشوو و چالاکوانانی عەلمانی قورئانیان وەک ڕەتکردنەوەی ڕەمزی ئیسلام سووتاندووە، هەرچەندە زۆربەیان بە شێوەیەکی تایبەت یان ئۆنلاین ئەوە دەکەن بۆ ئەوەی کاردانەوەی توندوتیژیان نەبێت.

دەرئەنجامەکانی سووتاندنی قورئان

ئەوانەی قورئان دەسوتێنن زۆرجار ڕووبەڕووی لێکەوتەی سەخت دەبنەوە، لە دوورخستنەوەی کۆمەڵایەتییەوە تا توندوتیژی جەستەیی. هەندێکیان بەپێی یاسای کوفر لە وڵاتانی زۆرینە موسڵمان زیندانی کراون، هەندێکی تریش لەلایەن توندڕەوانی ئایینی هێرشیان کراوەتە سەر یان کوژراون. لە گەلانی ڕۆژئاوادا ڕەنگە قورئان سووتێنەرەکان بەپێی یاساکانی ئازادی قسەکردن پارێزراو بن بەڵام هێشتا ڕووبەڕووی کاردانەوەی سیاسی و کۆمەڵایەتی دەبنەوە.

ئەنجام

سووتاندنی قورئان تا ئێستاش یەکێک لە مشتومڕترین شێوازەکانی ناڕەزایەتی سیاسی و ئایینی دەمێنێتەوە. جا وەک کردەوەیەکی سەرپێچیکردن، ڕق و کینە، یان دەربڕینی ئازاد سەیر بکرێت، کاردانەوەی توند لە سەرانسەری جیهاندا ورووژێنێت. لە کاتێکدا هەندێک کتێب دەسوتێنن بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی ڕەمزی بیرۆکەکان بسڕنەوە، مێژوو دەریخستووە کە سووتاندنی دەقێک کاریگەرییەکانی لەناو نابات- تەنیا گفتوگۆی دەوروبەری گەورەتر دەکات.