وەرقەی کوڕی نەوفەل: ڕۆڵی لە سەرەتای ئیسلام

وەرقەی کوڕی نەوفەل: ڕۆڵی لە سەرەتای ئیسلام

وەرقەی کوڕی نەوفال کەسایەتییەکی بەرچاو بووە لە سەرەتای ئیسلامدا، بە پلەی یەکەم بە پەیوەندی لەگەڵ پێغەمبەر محەمەد ناسراوە. وەرقەوەک مەسیحییەکی شارەزا و خزمی خەدیجە، هاوسەری یەکەمی محەمەد، ڕۆڵێکی چارەنووسساز لە دووپاتکردنەوەی ئەزموونی پێغەمبەرایەتی محەمەددا هەبوو. بەڵام چیرۆک و ئەفسانە جۆراوجۆرەکانیش دەوریان داوە، لەوانە باسە مشتومڕاوییەکانی دیدارەکانی شەوانە لەگەڵ محەمەد و کاریگەرییە نهێنییەکانی سەگ لە نەریتی ئیسلامیدا. 

 وەرقە کوڕی نەوفال کێ بوو؟

وەرقەی کوڕی نەوفال زانای مەسیحی و ئامۆزای خەدیجە بوو. بە زانیاری قووڵی لە کتێبە پیرۆزەکاندا ناسرابوو، بەتایبەتی تەورات و ئینجیل. کاتێک محمد یەکەم وەحی خۆی لە ئەشکەوتی هیرادا ئەزموون کرد، خەدیجە بۆ ڕاوێژکاری بردییە وەرقە. وەرقا بە بیستنی گێڕانەوەی محەمەد دووپاتی کردەوە کە تووشی هەمان پەیامبەری ئیلاهی (جەبریل) بووە کە بۆ پێغەمبەرانی پێشوو دەرکەوتووە. تەنانەت پێشبینی ئەوەشی کردووە کە محەمەد بەهۆی پەیامەکەیەوە ڕووبەڕووی گۆشەگیرییەکی توند دەبێتەوە، هاوشێوەی پێغەمبەرانی پێشوو. 

 کاریگەری وەرەقە لەسەر ئیسلام

چەسپاندنی وەرقە بۆ ئەزموونی محەمەد پشتگیرییەکی سەرەتایی ئەخلاقی و ئیلاهیاتی بۆ باوەڕە نوێیەکە دابین کرد. دانپێدانانەکەی ئیسلامی بەستەوە بە نەریتە ئیبراهیمییەکانی پێشووەوە، متمانەی محەمەدی بە ئەرکەکەی بەهێزتر کرد. بەڵام وارقە دوای ماوەیەکی کەم لەم بەریەککەوتنە کۆچی دوایی کرد و محمد بەجێهێشت کە بەبێ ڕێنمایی ئەو درێژە بە گەشتە پێغەمبەرایەتییەکەی بدات. هەندێک لە زانایان پێشنیاری ئەوە دەکەن کە کاریگەریی وەرقا ئیلاهیاتی سەرەتایی ئیسلامی لە قاڵب داوە، بەتایبەتی لە هاوتەریبکردنی لەگەڵ نەریتە یەکتاپەرستەکاندا.

 چیرۆکەکانی کۆبوونەوەکانی شەو

ئەفسانەیەکی کەمتر ناسراو باس لە دیدارە نهێنییەکانی شەوانە دەکات لە نێوان محمد و وەرقە، کە تیایدا لە ژێر پەردەی تاریکیدا باسیان لە بابەتە ئاینییەکان دەکرد. دەوترێت ئەم کۆبوونەوانە لە شوێنە جیاوازەکاندا ئەنجام دراون، ئەمەش ڕێگەی بە گوتاری قووڵی ئیلاهیات داوە. هەندێک سەرچاوە باس لەوە دەکەن کە ئەم بەریەککەوتنانە کاریگەرییان لەسەر تێگەیشتنی محەمەد لە کتێبە پیرۆزەکانی ڕابردوو هەبووە، هەرچەندە ئەم جۆرە ئیدیعایانە تا ئێستاش لە نێو مێژوونووساندا  مشتومڕیان لەسەرە. لە هەندێک گێڕانەوەدا، هەروەها لە پەیوەندی لەگەڵ ئەم باسانەدا باسی عائیشە، یەکێک لە هاوسەرەکانی دواتری محەمەد کراوە، ئەمەش چینێکی دیکەی فیتنەی بۆ چیرۆکەکان زیاد کردووە.

محمد و ڕق و کینە هەستپێکراوەکەی لە سەگەکان

نەریتی ئیسلامی فەرموودەی جۆراوجۆری تێدایە (وتەکانی محمد) سەبارەت بە سەگ، کە هەندێکیان بۆچوونی دژ بەیەک دەخەنە ڕوو. لە کاتێکدا هەندێک لە فەرموودەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە محەمەد ڕێگەی بە بەخێوکردنی سەگەکان داوە بۆ پاسەوانی و ڕاوکردن، هەندێکی تر پێشنیاری ئەوە دەکەن کە ئەو سەگەکانی لە ماڵەکاندا بێهیوا کردووە، بە ئاماژەدان بە نیگەرانییەکانی پاکوخاوێنی و بوونی فریشتە. 

ئەفسانەیەکی تایبەت سەگێک دەبەستێتەوە بە لەدەستدانی گوایە دیدارێکی نێوان محەمەد کوڕی وەرقەو عائیشە. دەوترێت کە بوونی سەگێک باسێکی گرنگی تێکدەدا یان ڕێگری لێدەکرد، ئەمەش بووە هۆی لەدەستدانی هەندێک تێڕوانینی پێغەمبەرانە. ئایا ئەم چیرۆکە مێژووییە یان هەڵبەستراوێکی دواتر، تا ئێستا نادیارە، بەڵام بەشداری کردووە لە گێڕانەوەی سەگەکان کە لە هەندێک نەریتی ئیسلامیدا وەک ناپاک سەیر بکرێت.

 ئەنجام

ڕۆڵی وەرقەی کوڕی نەوفال لە سەرەتای ئیسلامدا هەم لە ڕووی مێژووییەوە گرنگە و هەم بە ئەفسانە داپۆشراوە. پشتڕاستکردنەوەی پێغەمبەرایەتی محمد متمانەی سەرەتایی بۆ ئیسلام دابین کرد، پردێکی لەگەڵ نەریتە ئایینییە هەبووەکاندا کرد. کۆبوونەوەکانی شەوانە و چیرۆکە تایبەتەکانی سەگەکان چینەکانی نهێنی بۆ میراتەکەی زیاد دەکەن. ئەم چیرۆکانە چ فاکتیال یان ئەفسانەیی، بەردەوام دەبن لە بەشێک لە گوتاری ئیسلامی، لێکدانەوەکانی مێژوو و پراکتیکی ئایینی لە قاڵب دەدەن.