پەیامی بەڕیز ئۆجالان سەبارەت بە ئاشتی و داماڵینی چەک و خەباتی کورد: ڕەنگدانەوەیەک لە بیرکردنەوەکانی

پەیامی بەڕیز ئۆجالان سەبارەت بە ئاشتی و داماڵینی چەک و خەباتی کورد: ڕەنگدانەوەیەک لە بیرکردنەوەکانی

عەبدوڵڵا ئۆجەلان، دامەزرێنەری پارتی کرێکارانی کوردستان، لە مێژە کەسایەتییەکی ناوەندی خەباتی سیاسی کورد بووە. دەیان ساڵە دیدگا و کردەوەکانی بەرخۆدانی کوردیان لە قاڵب داوە، چ لە تورکیا و چ لە سەرانسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. سەرەڕای زیندانیکردنی درێژخایەن و هەڵوێستی سیاسی مشتومڕاوی، پەیامەکانی ئۆجەلان پەرەیان سەندووە و لەم ساڵانەی دواییدا داوای ئاشتی و چەکداماڵین و چارەسەرکردنی پرسی کورد دەکات. پەیامەکەی جەخت لەسەر دیالۆگ دەکات لەسەر بەرخۆدانی چەکداری، بەڵام ڕەخنە لە دیمەنی سیاسیش دەگرێت، بەتایبەتی دەسەڵاتی ئاکەپە لە سەردەمی سەرۆک ئەردۆغان، ئەجێندای کۆنەپەرستی بەرفراوانتر و ئۆپۆزسیۆنی ناو تورکیا، لەوانەش بەرخۆدانی گەلی کورد بەرامبەر بەو زلهێزانە.

گۆڕانکارییەک بەرەو ئاشتی و چەکداماڵین

بانگەوازەکانی ئۆجەلان بۆ ئاشتی و چەکداماڵین نوێنەرایەتی گۆڕانکارییەکی بەرچاو لە هەڵوێستەکەیدا دەکەن. لە مێژوودا پارتی کرێکارانی کوردستان بە سەرکردایەتی ئۆجەلان خەباتی چەکداری بۆ بەدەستهێنانی دانپێدانان بۆ گەلی کورد و تەحەدای سیاسەتە ستەمکارەکانی دەوڵەتی تورکیا بەدوای خۆیدا هێنا. بەڵام لەگەڵ تێپەڕبوونی ساڵان، ئۆجەلان زیاتر بانگەشە بۆ چارەسەری ئاشتیانەی پرسی کورد دەکات. بانگەوازەکانی بۆ دیالۆگ لەگەڵ حکومەتی تورکیا زۆرتر بووە، بەتایبەتی لەم دەیەی دواییدا. پەیامی ئۆجەلان داوا لە هەموو لایەنەکان دەکات دەستبەرداری توندوتیژی بن و لە ڕێگەی دانوستان و دیپلۆماسییەوە کار بۆ چارەسەری سیاسی بکەن.

ئەم گۆڕانکارییە دەتوانرێت وەک وەڵامێک بۆ شکستەکانی بەرخۆدانی چەکداری و ئەو وێرانکارییەی کە بەهۆی ململانێکانەوە دروست بووە و دانپێدانان بەوەی کە ئاشتییەکی بەردەوام تەنها لە ڕێگەی لێکتێگەیشتن و ئاشتەوایی یەکترەوە بەدەست دێت،  . هەروەها قسەکانی ئۆجەلان بۆ داماڵینی چەک تەحەدایە بۆ ئەوانەی کە هێشتا بانگەشە بۆ ئامرازە توندوتیژەکانی بەرخۆدان دەکەن. لە پەیامەکەیدا داوا لە گەلی کورد و هاوپەیمانەکانی دەکات، بێ ئەوەی پەنا بۆ توندوتیژی ببەن، پەیوەندی بە سیستەمی سیاسییەوە بکەن و فشار بخەنە سەر گۆڕانکاری، کە بە وتەی ئەو تەنیا سووڕی ئازارەکان بەردەوام دەکات.

ڕەخنەی ئۆجەلان لە ئاکەپە و ئەجێندای کۆنەپەرستانەی ئەردۆغان

دژایەتی ئۆجالان لەگەڵ پارتی داد و گەشەپێدان (ئاکەپە) و سەرۆکەکەی، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا، بە باشی بەڵگەی لەسەرە. ئۆجەلان سیاسەتەکانی ئاکەپە وەک خیانەتێک لە دۆزی کورد دەزانێت، بەتایبەتی هەوڵەکانی ئەردۆغان بۆ چەسپاندنی دەسەڵات و ڕێبازە تاکڕەوانەی خۆی. ئەجێندای کۆنەپەرستانە و ئیسلامیی ئەردۆغان کە بە زیادبوونی سەرکوت و سنووردارکردنی ئازادی قسەکردن و سەرکوتکردنی ناڕەزایەتییەکان دیارە، جیاوازیەکی توندی لەگەڵ دیدگای ئۆجەلان بۆ کۆنفیدرالیزمی دیموکراسیدا هەیە کە جەخت لەسەر ئۆتۆنۆمی ناوخۆیی و فرەیی و یەکسانی جێندەری دەکاتەوە.

ئۆجەلان زۆرجار ئاماژەی بە ئەردۆغان کردووە وەک سەرکردەیەک کە پرسی کورد وەک ئامرازێکی سیاسی بەکاردەهێنێت، لە هەندێک کاتدا تەنها بۆ موجامەلە کردنی و هیزە نێودەولەتیەکان باسی ئاشتی دەکات کاتێک سوودی بۆ ستراتیژی سیاسییەکەی هەبێت. بەردەوامی سەرکوتکردنی ئاکەپە بۆ سەر بزووتنەوە سیاسییە کوردییەکان، لەوانەش زیندانیکردنی سەرکردە کوردەکانی وەک سەلاحەدین دەمیرتاش و هەڵوێستی توندی لە بەرامبەر خۆ بەڕێوەبردنی کورد، لەلایەن ئۆجەلانەوە وەک بەربەستێک لە بەردەم ئاشتی و دیموکراسی ڕاستەقینە لە تورکیا سەیر دەکرێت.

جگە لەوەش ڕەخنەکانی ئۆجەلان لە دەرەوەی ئاکەپە درێژدەبێتەوە بۆ ئەوەی کە بە وەرچەرخانی کۆنەپەرستانەی فراوانتر لە سیاسەتی تورکیادا دەیبینێت. هەوڵەکانی ئەردۆغان بۆ تێکەڵکردنی کۆنەپەرستی ئایینی لەگەڵ دەسەڵاتی سیاسی، لەگەڵ پەرەسەندنی پاوانخوازییەکەی، لەلایەن ئۆجەلانەوە بە زیانبەخش هەم بۆ گەلی کورد و هەم بۆ دیموکراسی تورکیا بە گشتی دەبینرێت. بانگەوازەکانی ئۆجەلان بۆ ئاشتی تەنیا بانگەوازی کۆتاییهێنان بە توندوتیژی نییە بەڵکو بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو سیستەمە سیاسییەشە کە پێی وایە لە پیاوسالاری و پاوانخوازی و وەدەرنانیدا چەسپاوە.

بەرخۆدانی کورد و دژایەتی دەسەڵاتی ئەردۆغان

بەرخۆدانی کورد کە ئۆجالان سەرکردایەتی کردووە، وەک بەشێکی چارەنووسساز لە خەباتی کورد لە پێناو چارەنووس و مافەکاندا دەمێنێتەوە. بەرخۆدان لە دژی حکومەتەکەی ئەردۆغان و سیاسەتەکانی ئاکەپە تەنها سیاسی نییە بەڵکو بە قووڵی کولتووری و کۆمەڵایەتییە. خۆڕاگری بۆ گەلی کورد تەنیا دژایەتیکردنی توندوتیژیی دەوڵەتی نییە بەڵکو دووپاتکردنەوەی ناسنامە و کولتوور و مافی ئۆتۆنۆمی خۆیەتی لە سیستەمێکی سیاسیدا کە بە شێوەیەکی سیستماتیک پەراوێزی خستوون.

بەرخۆدانی گەلی کورد کە زۆرجار لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە وەک ڕادیکاڵ و شەڕانگێز وێنا کراوە، ڕەگ و ڕیشەی لە مێژوویەکی دوور و درێژی ستەمدا هەیە. هەروەها وەڵامێکە بۆ سڕینەوەی مێژوویی شوناسی کورد و نکۆڵیکردن لە مافە سیاسییەکانی کورد. ئینکاری ئاکەپە لە ئۆتۆنۆمی کورد و هەوڵەکانی بۆ تواندنەوەی دانیشتوانی کورد لە شوناسێکی ناسیۆنالیستی تورکدا، هەستێکی توندی بەرەنگاریی ورووژاندووە، نەک تەنیا لە لایەن شەڕڤانانی کوردەوە بەڵکو لە لایەن خەڵکی سڤیلەوە کە ڕووبەڕووی سەرکوتی ئابووری و کولتووری و سیاسی بوونەتەوە.

بانگەوازەکانی ئۆجەلان بۆ ئاشتی دەبێ لە چوارچێوەی ئەم چوارچێوە فراوانترەدا تێبگەین. لە کاتێکدا کە بانگەشە بۆ چارەسەری سیاسی دەکات لە ڕێگەی دیالۆگ و دانوستانەوە، هەروەها تێدەگات کە بەرخۆدانی کورد وەڵامێکە بۆ ئەو توندوتیژییە ستراکتورییەی کە ڕووبەڕووی گەلی کورد دەبێتەوە. بۆ زۆرێک لە کوردەکان تێکۆشانی ئاشتی لەگەڵ شەڕی مافە سەرەتاییەکانی مرۆڤ و دانپێدانانی سیاسی و دادپەروەریدا تێکەڵاو بووە.

هەڵسەنگاندنی بیرکردنەوە و هەڵوێستەکانی ئۆجەلان

ڕوانگە پەرەسەندووەکانی ئۆجەلان سەبارەت بە ئاشتی و چەکداماڵین ڕەنگدانەوەی پەرەسەندنی فکری و سیاسی فراوانتریەتی. گەشتەکەی لە داکۆکیکردن لە بەرخۆدانی چەکدارییەوە بۆ بانگەوازکردن بۆ دیالۆگ و ئاشتەوایی تیشک دەخاتە سەر پراگماتیزمی ئەو و دانپێدانانی بە سنوورەکانی خەباتی سەربازی. بەڵام ڕەخنەکانی لە ئاکەپە و ئەجێندای کۆنەپەرستانەی ئەردۆغان، تێگەیشتنێکی قووڵیش لە داینامیکی سیاسی لەناو تورکیادا ڕەنگ دەداتەوە. پابەندبوونی ئایدیۆلۆژیی ئەو بە کۆنفیدراڵیزمی دیموکراسی کە حکومڕانی ناوخۆیی و دیموکراسی بنەڕەتی و یەکێتی فرە نەتەوەیی بەرەوپێش دەبات، جیاوازیەکی زۆری هەیە لەگەڵ دیدگای ئەردۆغان بۆ دەوڵەتێکی ناوەندی و تاکڕەو.

بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بانگەوازەکانی ئۆجەلان بۆ ئاشتی و چەکداماڵین بێ ڕەخنە نییە. هەندێک دەڵێن کە بریارەکانی ئەو هەندێک جار دەتوانێت ئایدیالیستی بێت، بە تایبەت بە لەبەرچاوگرتنی ئەو سەرکوتکردنە بەردەوامەی کە گەلی کورد ڕووبەڕووی دەبێتەوە. هەڵوێستی ئەو وا گریمانە دەکات کە دەوڵەتی تورکیا ئامادەیە بەشداری گفتوگۆی ڕاستەقینە بکات، ئەمەش بە لەبەرچاوگرتنی پێشینەی ئاکەپە جێگەی پرسیارە. سەرەڕای ئەوەش، جەختکردنەوەکانی ئۆجەلان لەسەر داماڵینی چەک، ڕەنگە تەحەدایەک بێت بۆ ئاشتبوونەوە لەگەڵ واقیعی سەختی سەر زەوی، کە پێکهاتە کوردییەکان بەردەوامن لە ڕووبەڕووبوونەوەی سەرکوتی توندوتیژی دەوڵەت.

سەرەڕای ئەم تەحەددایانە، پەیامی ئۆجەلان هێشتا گرنگە. بانگەوازێکە بۆ تورکیایەکی گشتگیرتر و دیموکراسیتر و چارەسەرکردنی ئاشتیانە بۆ یەکێک لە ململانێ چەسپاوەکانی ناوچەکە. بیرکردنەوەکانی لەبارەی ئاشتی و چەکداماڵین بەردەوامن لە ئیلهامبەخشین بەو کەسانەی کە باوەڕیان بە ئەگەری چارەسەری سیاسی و دادپەروەری هەیە، تەنانەت لە بەرامبەر ناخۆشییەکی بێئەندازەدا.

ئەنجام

پەیامەکانی عەبدوڵڵا ئۆجالان سەبارەت بە ئاشتی و چەکداماڵین هەم ڕەخنەیەک لە دەوڵەتی تورکیا و هەم دیدگایەکی ئومێدبەخشە بۆ داهاتوویەکی باشتر بۆ گەلی کورد. دژایەتی ئەو لەگەڵ سیاسەتە کۆنەپەرستەکانی ئەردۆغان و پاوانخوازی ئاکەپە قسە لەسەر پابەندبوونی ئەو بە کۆمەڵگایەکی دیموکراسیتر و فرەییتر دەکات. بەڵام پێویستە بانگەوازەکانی بۆ ئاشتی لە چوارچێوەی بەرخۆدانی بەردەوامی گەلی کورد تێبگەین، کە بەردەوامن لە ڕووبەڕووبوونەوەی ستەم و توندوتیژی. بیری ئۆجالان نوێنەرایەتی تێکەڵەیەک لە ڕیالیزم و ئایدیالیزم و پابەندبوونێکی قووڵ بە دادپەروەری دەکات، تیشک دەخاتە سەر ئاڵۆزی خەباتی کورد و ڕێگا دوور و درێژەکەی بەرەو چارەسەری ئاشتیانە .